Tìm hiểu về xương đùi

Xương đùi là xương lớn nhất và dài nhất trong bộ xương người, kéo dài từ hông để đầu gối. Ở nam giới trưởng thành, xương đùi dài trung bình khoảng 48 cm và nặng khoảng 285 gram. Đây là một xương cứng, khỏe và không dễ gãy. Tuy nhiên chảy máu do gãy xương đùi là một tình trạng nghiêm trọng.

Ngoài ra, gãy xương đùi là một trong những nguyên nhân đơn giản nhưng có thể gây đe dọa đến tính mạng. Xương đùi là xương duy nhất được tìm thấy ở đùi, là một xương dày, có các sụn ở hai đầu xương và có một khoang chứa đầy tủy. Xương đùi thuộc loại xương dài, và nó có ba phần: Một đầu gần, một trục ở giữa xương và một đầu xa. Cụ thể, cấu tạo xương đùi bao gồm: 

1. Đầu gần

Đầu gần hay mỏm trên là phần trên của xương đùi, khớp với xương chày để tạo thành khớp háng. Đầu gần bao gồm một số thành phần, bao gồm:

• Đầu của xương đùi, có một lỗ nhỏ ở giữa hướng lên trên, có dạng hình cầu và đi về phía trước một chút.
• Cổ xương đùi (neck of the femur) là phần xương giữa chỏm xương đùi, hỗ trợ chỏm xương đùi. Chỏm xương đùi có một chỗ lõm được gọi là hố của đầu xương đùi, cho phép dây chằng đi qua và kết nối với đầu xương đùi.
• Đốt chuyển lớn (greater trochanter) xương đùi kết nối với cơ mông nhỡ (glutes medius), cơ mông nhỏ (gluteus minimus) và cơ hình lê (piriformis muscles).

• Hố đốt chuyển (trochanteric fossa) là khu vực trung gian của đốt chuyển lớn, đóng vai trò là nơi bắt đầu của các cơ bịt trong (obturator internus), cơ sinh đôi trên (gemellus superior) và cơ sinh đôi dưới (gemellus inferior).
• Đốt chuyển nhỏ (lesser trochanter) là các cạnh nhỏ ở phía sáu của xương đùi, chịu trách nhiệm kết nối cơ chậu (iliopsoas muscle).
• Đường gian mấu chuyển trước (intertrochanteric line) là một đường nhỏ giữa trục xương đùi và cổ xương đùi, kéo dài từ đốt chuyển lớn đến đốt chuyển nhỏ.
• Đường gian mấu chuyển (intertrochanteric crest) là một đường ở giữa trục và cổ xương đùi, chạy từ đốt chuyển lớn đến đốt chuyển nhỏ.

2. Trục xương đùi

Đường ráp xương đùi là một đường thô, kép ở mặt sau của trục xương đùi hỗ trợ kết nối hai cơ vasti (vastus medialis,  vastus lateralis). Ngoài ra, đường ráp xương đùi cũng là vị trí của các chất dẫn truyền của đùi, cơ mông và cơ lược. Mấu lồi cơ mông là một vùng thô ráp, hình thuôn dài trên trục của xương đùi và thẳng ở hai bên.

Mấu lồi cơ mông đóng vai trò như một vị trí chèn và hỗ trợ các cơ mông. Mặt ngoài vùng khoeo là một khu vực hình tam giác ở phía sau của xương đùi, được tìm thấy ở phần xa của trục xương đùi. Động mạch khoeo nằm ở bên trên bề mặt khoeo. Trục hoặc thân xương của xương đùi là phần kéo dài của xương đến các điểm sau:

• Đường ráp xương đùi (linea aspera) bao gồm gờ bên (lateral ridge) và gờ giữa (medial ridge)
• Mào lược (pectineal line)
• Mấu lồi cơ mông (gluteal tuberosity)
• Mặt ngoài vùng khoeo (popliteal surface)

3. Đầu xa của xương đùi

Phần đầu xa hoặc phần cuối của xương đùi là phần dưới của xương, khớp với khớp gối. Đầu xa của xương đùi có các điểm mốc như sau:

• Lồi cầu bên trong xương đùi (medial condyle) với bề mặt của khớp lồi củ trong xương chày (medial condyle) và mỏm lồi cầu bên trong xương đùi (medial epicondyle)
• Lồi mấu ngoài xương đùi (lateral condyle) với bề mặt khớp lồi mấu ngoài xương đùi (articular surface) và lồi cầu ngoài xương đùi (lateral epicondyle)
• Mặt ngoài xương bánh chè (patellar surface)
• Hố gian lồi cầu (intercondylar fossa)

Bên trong thân xương đùi là khoang tủy, chứa tủy xương. Ở phần cuối xương đùi là phần xương đặc, rắn chắc và không chứa tủy. Bao quanh phần xương đặc là xương xốp, có nhiều hốc nhỏ, phân tán khắp nơi. Ở phần cổ và đầu xương đùi chứa các xương xốp.

4. Nguồn cung cấp máu

Động mạch đùi là nơi cung cấp máu chính cho các chi dưới. Các tĩnh mạch mũ đùi giữa (medial circumflex) là nguồn cung cấp máu cho chỏm xương đùi, động mạch vòng bên và động mạch thắt lưng. Tĩnh mạch mũ đùi giữa là các nhánh của động mạch đùi, động mạch thắt lưng là một nhánh của động mạch chậu trong.

Động mạch đùi xuất phát từ động mạch bịt (obturator artery) chạy qua dây chằng chéo sau xương đùi như một nguồn cung cấp máu hỗ trợ cho chỏm xương đùi, nhưng động mạch này không phải là nguồn cung cấp máu chính trong thời kỳ trưởng thành. Các nhánh xuyên của động mạch đùi sâu là nguồn cung cấp máu cho trục và phần đầu xa của xương đùi.

5. Cơ xương đùi

Cơ đùi được chia thành các ngăn trước, giữa, sau và cơ mông. Xương đùi nằm trong khoang trước.

• Khoang trước bao gồm các cơ chủ yếu dùng để gập hông và duỗi đầu gối. Các cơ này bao gồm cơ lược (pectineus), cơ may (sartorius) và cơ thắt lưng chậu (liopsoas).
• Khoang trung gian chủ yếu là hỗ trợ chân bao gồm cơ khép dài (adductor longus), cơ khép ngắn (adductor brevis), cơ khép to (adductor magnus), cơ khép mông (gracilis) và cơ bịt trong (obturator externus).
• Cơ ngăn sau chủ yếu là cơ duỗi hông và cơ gấp đầu gối. Nhóm cơ này bao gồm cơ đùi sau (bicep femoris), cơ bán gân (semitendinous) và cơ bán mạc (semimembranous).
• Khoang cơ mông bao gồm các cơ mông lớn, trung bình và nhỏ với chức năng mở rộng hông, thu gọn và xoay hông. Khoang này được tạo thành từ cơ hình tháp (piriformis), cơ bịt trong (obturator internus), cơ vuông đùi (quadratus femoris), cơ sinh đôi trên (superior gemellus) và cơ sinh đôi dưới (inferior gemellus).

Chức năng của xương đùi

Xương đùi là xương chính ở chân, hỗ trợ nâng đỡ trọng lượng cơ thể và có thể chịu tải trọng gấp 30 lần trọng lượng của cơ thể. Xương này cung cấp khả năng của khớp và làm đòn bẩy cho chân. Vận động khớp cho phép các hoạt động như đứng, đi bộ và chạy. Xương đùi là xương chính của chân. Do đó, tất cả các xương chân khác của chân được gắn vào phần xa của xương đùi. Khoang tủy xương chứa tủy đỏ, tham gia vào quá trình sản xuất hồng cầu.

Theo thời gian, tủy đỏ sẽ được thay thế bằng tủy vàng, lưu trữ các mô mỡ và chất béo. Ở xương đùi có lưu trữ một lượng máu tương đối, tuy nhiên lượng máu ở đùi thường khó đo. Do đó, gãy xương đùi thường dẫn đến mất máu nghiêm trọng và có thể đe dọa đến tính mạng. Trong trường hợp này, bác sĩ có thể cấm một cây kim dài vào xương xốp, truyền chất lỏng vào máu để bù lại lượng nước đã mất và tránh tình trạng sốc. Ngoài ra, xương đùi cũng là nơi bắt nguồn của nhiều cơ và dây chằng. Điều này góp phần tạo ra các chuyển động và tăng tính linh hoạt của các chi dưới.

Nguồn: Võ Như - ihr.org.vn