Tìm hiểu về Sparta thời cổ đại (P1)

Sparta là 1 thành bang nổi tiếng đáng gờm về khoản quân sự ở trong lịch sử Hy Lạp Cổ đại nói riêng và lịch sử thế giới nói chung. Từng tồn tại ở vùng Laconia trên bán đảo Pelonponesos của Hy Lạp từ khoảng những năm 900 TCN cho tới khi bị mất độc lập và bị Liên minh Achaea sát nhập vào năm 192 TCN. Và vào giai đoạn cường thịnh nhất thì Sparta từng làm bá chủ của các thành bang Hy Lạp trong một quãng thời gian. Sparta nói riêng và Laconia/Lacedaimonia nói chung đã có sự hiện diện của con người từ tận giữa thời kỳ Đồ Đá Mới với dấu tích gốm có niên đại từ mốc thời gian này được phát hiện ở Kouphovouno khoảng 2 cây số về phía tây nam Sparta.

Lịch sử Sparta sơ kỳ sau đó vẫn còn mập mờ khi nó vẫn còn là truyền thuyết với dân bản địa Sparta gốc thời sơ khởi là người Leleges do vị vua xa xưa nhất của vùng Laconia là Lelex cai trị. Người Leleges vốn khác với dân Hy Lạp gốc Pelasgia thời cổ khi được nhiều tác gia Hy Lạp cho là có phát tích từ vùng Anatolia ở Tiểu Á và thro Homer vì họ từng là đồng minh thành Troy trong cuộc chiến thành Troy nổi danh. Dù vậy thì ngay cả như vậy thì ngồn gốc thật của nhóm người mang hơi hướng huyền thoại này lại được cho là phát xuất khác nhau khi mà theo thi hào Homer thì người Leleges là 1 bộ tộc riêng biệt của vùng Anatolia trong khi theo sử gia người Hy Lạp, Cha đẻ bộ môn Lịch sử là Herodotus (khoảng năm 484TCN – 425 TCN) thì Leleges là tên tiền kỳ của của người Caria ở Tiểu Á.

Tuy vậy thì cũng có vài người khác như sử gia Hy Lạp là Dionysus xứ Halicarnass (khoảng năm 60 TCN- sau năm 7 TCN) và nhà thơ Hy Lạp Hesiod sống từ từ giữa thế kỷ thứ 8 TCN tới giữa thế kỷ 7 TCN lại cho rằng người Leleges là dân bản địa vùng Locris ở miền trung Hy Lạp. Dù kiểu nào thì hậu duệ của Lelex chính là cháu nội Eurotas, mà theo nhà địa lý kiêm nhà du hành người Hy Lạp là Pausanias (khoảng năm 110 CN -180 CN) đã cho nối các vùng đầm lầy trũng nước ở vùng Laconia lại với nhau rồi nối nó với biển nhằm rút cạn vùng đầm lầy ở khu vực này. Để rồi đường nước còn lại của vùng sau khi vùng các vùng đầm lầy Laconia đã được tiêu thoát hết đã trở thành con sông chính của vùng Laconia và nó được lấy theo tên người đã rút cạn đầm lầy và tạo nên con sông đó: Eurotas.

Nhà thơ Hy Lạp Hesiod sống từ từ giữa thế kỷ thứ 8 TCN tới giữa thế kỷ 7 TCN.

Dù vậy thì Eurotas lại chỉ có số làm nhạc phụ khi chỉ sinh được 2 đứa con gái là Sparta và Tiasa. Do không có con trai nên Eurotas đã trao lại xứ sở cho vua Lacedaemon của Laconia vốn là con trai của Zeus với 1 trong Thất nữ Pleiades, bạn đồng hành của Nữ thần săn bắn Artemis là Taygete mà Thất nữ này lại là sản phẩm từ hôn nhân giữa thần Titan Atlas với nữ thần biển Pleione. Cùng với việc trao lại vương quốc thì Lacedaemon đã lấy Sparta vốn vai cháu gái mình làm vợ để rồi sau khi kết hôn thì Lacedaemon đã lấy tên mình đặt cho toàn bộ vùng đất cũng như lập ra 1 thành phố mới và lấy tên vợ mình đặt cho nó - Thành Sparta – và Sparta đã ra đời như vậy.

Dù vậy thì truyền thuyết vẫn chưa kết thúc khi nó phân thành 2 nhánh với 1 nhánh là chút gái của Sparta là Eurydice đã lấy vua Ariscius xứ Argos. Để rồi về sau thì con gái Danae của Eurydice đã hạ sinh 1 trong ba vị anh hùng vĩ đại nhất Hy Lạp trước khi Heracles thành danh là Perseus. Perseus cũng là người sáng lập nên thành Myceanae cũng như nhà Perseid cai trị Mycenae và theo tác phẩm Bibiliotheca có niên đại vào thế kỷ 1 và 2 CN thì Perseus theo cách nào đó cũng là tiền nhân của Hercles. Khi mà mẹ của Heracles là Alcmene là cháu nội của Perseus với Công chúa xứ Aethiopia là Andromeda dù theo các nguồn khác thì Heracles không mấy có máu mủ với nhà Perseid của Perseus

Nhánh còn lại của gia đình Sparta – Lacedaemon đã cai trị cả Sparta lẫn xứ Lacedaemon trong nhiều đời cha truyền con nối cho tới khi Oebalus lên trị vì. Thông qua cuộc hôn nhân với con gái của Kẻ giết Nữ thần Tóc rắn Medusa/Gorgon là công chúa Gorgophon. Oebalus đã có 3 con trai Tyndarius, Icarius và Hippocoon để rồi khi Oebalus lên đò về làm dân của Hades thì Tyndareus đã lên kế vị. Tam nam bất phú, sau khi lên kế vị Tyndareus đã bị em trai Hippocoon soán vị và nhờ sự giúp đỡ từ Heracles thì Hippocoon sau đó đã bị hạ sát và Tyndareus được phục vị trở lại. Trong khi người em trai Icarius còn lại của Tyndarius vẫn sống an yên và thậm chí còn kết thông gia với xứ Ithaca gả con gái Penelopecho vua Odysseus xứ Ithaca.

Tranh minh họa Lacedaemon.

Thời điểm Tyndareus trị vì cũng là thời điểm cận kề cuộc chiến thành Troy. Dù vậy thì vận rủi lại 1 lần nữa bám gót Tyndareus khi theo nhà thơ Hy Lạp Stesichorus (khoảng năm 630 TCN -555 TCN), Tyndareus thực hiện hiến sinh dâng lễ các thần mà thế nào lại quên bén tới phần của Nữ thần Tình yêu Aphrodite khiến Nữ thần tức giận trù ếm các con gái của Tyndareus hai ba lần kết hôn và bỏ chồng. Việc này có phần nào ứng nghiệm với 1 trong các con gái ruột của Tyndareus là Timandra và tai hại hơn là 2 đứa con gái của Tyndareus mà thần Zeus cho mượn giống là Clytemnestra với Helen lại thảm họa hơn cả.

Theo truyền thuyết thì Zeus đã hóa thân thành thiên nga tới ân ái bà vợ Leda của Tyndareus để rồi sau đó Leda đã sinh ra vài trứng và từ các trứng nở ra Clytemnestra, Helen và cậu con trai Pollux. Trong số 2 người thì Helen lại quốc sắc thiên hương tới mức quân vương các xứ Hy Lạp tới cầu thân và trong số người cầu thân đó có cả vua xứ Ithaca là Odysseus. Song dù Odysseus mang nhiều quà cáp tới cầu thân cũng chỏi bóc trúng cháu gái Penelope của Tyndareus, con gái của Icarius trong khi người lọt vào mắt xanh của Helen lại chính là 1 trong 2 hoàng tử lưu vong của Mycenae là Menelaus. Khi Menelaus cùng Agamemnon tới tị nạn ở Sparta sau khi hoàng vị của họ tại Mycenae bị vua lưu vong của xứ Olympia là Thyestes tới đoạt mất để rồi sau đó Tyndareus đã giúp các hoàng tử Mycenae giành lại vương quốc của mình.

Cũng vào lúc lưu vong tới Sparta thì ngoài việc Menelaus được Helen ngấp nghé thì Clytemnestra cũng chọn lấy Agamemnon. Việc kết hôn giữa các công chúa Sparta này về sau đã khiến Sparta tham chiến bên cạnh Mycenae cùng chống lại thành Troy sau khi Helen do ứng nghiệm lời nguyền rủa của Nữ thần Aphrodite đã bỏ chồng chạy theo hoàng tử Paris của thành Troy dẫn đến hai bên đánh nhau với kết quả là thành Troy bị hủy diệt.

Cặp đôi Clytemnestra – Aegisthus hạ sát Agamemnon.

Về phần Clytemnestra thì dù không gây ra đại chiến song theo lời nguyền thì dù kết hôn với Agamemon song lúc Agamemnon đi viễn chinh thành Troy suốt 10 năm thì Clytemnestra đã quay sang gạ tình với em họ Aegisthus của Agamemnon. Để rồi khi Agamemnon thắng trận trở về đã bị cặp đôi Clytemnestra – Aegisthus hạ sát để Aegisthus trở thành ngôi vua khiến cho sau đó con trai Orestes của Agamemnon với Clytemnestra đã quay về hạ sát hại mẹ ruột cùng nhân tình cậu họ nhằm trả thù cho cha và lấy lại vương vị Mycenae. Còn tiếp...

Nguồn: Dang Thuan