Trái bần - Đặc sản miền Tây

Bần là loài thực vật thân gỗ, chiều cao trung bình từ 10 – 15m, một số cây phát triển trong điều kiện lý tưởng có thể cao đến 25m. Thân phân chia thành nhiều cành, cành non thường phân thành nhiều đốt phình to, màu đỏ. Không giống với các loại cây thân gỗ khác, chất gỗ của cây bần bở và xốp nên hầu như không được sử dụng để làm vật dụng sinh hoạt.

Rễ cây phát triển mạnh thành gốc to, mọc sâu dưới bùn đất và chắc khỏe. Rễ của cây bần mọc ra từ thân rễ thành từng khóm quanh gốc rất đặc trưng. Lá mọc đối xứng, phiến lá có hình trái xoan hoặc hình bầu dục, dày nhưng khá giòn. Lá bần rộng 35 – 45mm và dài 5 – 10cm, cuống lá có gân giữa nổi rõ, dài khoảng 0.5 – 1.5cm.

Hoa mọc thành cụm ở đầu cành, cuống dài từ 0.5 – 1.5cm, cụm hoa dài 5cm và chứa từ 2 – 3 bông nhỏ. Đài hoa có mặt trong màu tím hồng, mặt ngoài màu lục. Cánh hoa thuôn ở 2 đầu, màu trắng lục, mỗi hoa gồm khoảng 6 cánh. Quả mọng, khi còn non thường giòn và cứng, khi chín mềm. Quả chín cao khoảng 2 – 3cm, đường kính 5 – 10cm, bên trong chứa nhiều hạt dẹt.

Lá và quả bần được sử dụng để làm thuốc (tên dược: Folium et Fructus Sonneratiae). Cây bần chỉ sống được ở những rừng ngập mặn có khí hậu nhiệt đới. Loài thực vật này có nguồn gốc từ các nước Đông Nam Á và Nam Á nhưng hiện nay đã được di thực ở nhiều khu vực trên thế giới như Châu Đại Dương, Châu Phi và Châu Á.

Ở nước ta, bần mọc nhiều ở các tỉnh ven biển từ Hải Phòng đến Cà Mau nhưng tập trung nhiều nhất ở khu vực Tây Nam Bộ. Bần phát triển mạnh ở khu vực rừng ngập mặn, giúp tạo ra hàng rào vững chắc nhằm chắn sóng, chống sạt lở vùng đất ven biển và giảm thiểu tình trạng ngập mặn ở các tỉnh ven biển.

Bần cũng có thể được trồng ở những vùng nước ngọt nhưng thường phát triển kém. Thu hái lá quanh năm còn thu hoạch quả theo mùa. Sau khi hái về đem giã nát đắp ngoài hoặc dùng quả chua nấu canh. Bảo quản ở nơi khô ráo và thoáng mát. Cây bần chứa thành phần hóa học, bao gồm:

• Vỏ thân chứa 10 – 20% tannin, archinin, archin, chất màu.
• Gỗ bần chứa 17.6% pentosan có màu nâu và 8.5% lignin.
• Quả bần chứa chất màu, archicin, archin, 11% pectin và 2 chất flavonoid.

Nguồn: thuocdantoc.org