Triều đình Trung Hoa coi Anh quốc chỉ là “phiên thuộc” cuối thế kỉ 18 (P1)

Cuối thế kỉ 18, Anh là cường quốc hải quân số 1 ở châu. Tuy nhiên khi phái đoàn ngoại giao Anh lần đầu tiên tới Bắc Kinh để thiết lập quan hệ với nhà Thanh, họ đã thất bại. Lý do, triều đình Trung Hoa không biết Anh quốc là nước nào, nằm xa đến đâu và quan trọng nhất, trong tư duy của quan lại và Hoàng đế Trung Hoa, Anh quốc cũng là “phiên thuộc” xa xôi đang muốn đến “xin làm chư hầu” và “mong cầu ân huệ” từ Hoàng đế Trung Hoa.

Nguồn: Internet

Năm 1793-1794, một phái đoàn Anh do George McCartney dẫn đầu đến Bắc Kinh nhằm mang thông điệp của vua Anh (Vua George III) tới Hoàng đế Trung Hoa (vua Càn Long) rằng London muốn “hai nước đặt sứ thần thường trú lẫn nhau và Anh muốn được tiếp cận thương mại các cảng dọc bờ biển Trung Quốc (TQ)”.

Anh lúc này đang là thế lực hải quân và thương mại hạng nhất ở châu Âu, các nước ở châu Âu lúc đó được Anh coi là “cửa dưới” còn các tiểu lục địa mênh mông như Bắc Mỹ, Ấn Độ, Úc đang là thuộc địa của Anh. Việc cử phái đoàn đến TQ với thái độ nhún nhường thể hiện sự tôn trọng rất cao của Anh dành cho TQ, nước được Anh mô tả là “dân tộc văn minh cổ xưa nhất, quy mô kinh tế lớn nhất và dân số đông nhất thế giới”.

Nguồn: Internet

Mccartney mang theo một nhóm chuyên gia y tế, máy móc, cơ khí, đồng hồ và các thứ như bộ phận pháo binh, đồng hồ đeo tay, khinh khí cầu nhằm gây ấn tượng với Hoàng đế TQ về lợi ích giao thương với Anh và trình độ khoa học, công nghiệp hoá của Anh lúc đó.

Phái đoàn Anh kỳ vọng chủ nhà TQ hiểu rằng họ đã tụt hậu quá xa đến vô vọng về tiến bộ văn minh công nghệ và muốn quan hệ giao thương với Anh nhằm khắc phục tụt hậu đó. Tuy nhiên, Mccartney nhầm to. Thứ nhất, Hoàng đế và quan lại TQ hoàn toàn không quan tâm vị thế của Anh là gì, công nghiệp hoá thì quá xa vời với nhận thức và hiểu biết ở TQ lúc đó và càng không hiểu những khái niệm như “thế lực hải quân” hay “thương mại công bằng” mà Anh muốn nó là cái gì. Thứ hai, TQ chỉ xem Anh như một “bộ tộc phiên” ở xa (so với phiên gần như VN, Triều Tiên) nhưng kiêu căng, ngạo mạn và dốt nát đang muốn xin xỏ ân huệ đặc biệt của Thiên tử Trung Hoa.

Mccartney được đón tiếp bằng cao lương mỹ vị và các khẩu hiệu kiểu “Đại sứ Anh mang đồ đến TIẾN CỐNG Hoàng đế Trung Hoa”. Vấn đề lớn nhất đặt ra là Mccartney được yêu cầu phải “Khấu đầu phủ phục” trước Hoàng đế “để tỏ lòng thành kính chư hầu”. Đến Vua Anh, Mccartney cũng ko phải khấu đầu phủ phục (ở Anh, khi ở trước vua là kiểu cúi đầu chào và quỳ 1 chân). Bài toán của các quan TQ đặt ra là nếu ko khấu đầu thì ko có cuộc yết kiến nào hết với Hoàng đế, không có bàn chuyện giao thương hay gì cả. Sau vài tuần bàn lên bàn xuống chuyện khấu đầu hay ko khấu đầu phủ phục, phía TQ nhượng bộ cho Mccartney thực hiện kiểu nghi lễ như ở châu Âu là cúi đầu chào quỳ một chân.

Nguồn: Internet

Các màn minh hoạ của Mccartney về đại bác tự động, thấu kính, khinh khí cầu mà Mccartney tưởng sẽ “tạo ra điều kì diệu” với quan lại TQ thì ngược lại, quan lại TQ phẩy tay, đánh giá kiểu ko biết cái này tác dụng gì và “ở TQ chả xa lạ gì” (trong khi ko hề có), một thái độ trịnh thượng, hợm hĩnh mà Mccartney cố mấy cũng ko hiểu được! (kiểu “ếch ngồi đáy giềng” nhưng luôn tỏ ra ngạo mạn cái gì cũng biết này ngày nay thấy rất rõ ở người Việt, có thể xem là do ảnh hưởng bởi văn hoá Nho giáo Trung Hoa, hệ quy chiếu duy nhất của người Việt suốt mấy ngàn năm cho đến trước nửa cuối thế kỉ 19).

Nửa tháng tiếp theo, thay vì được diện kiến Hoàng đế, ông tiếp tục được đón tiếp bằng những bữa tiệc, trò giải trí và các phiên thảo luận về nghi thức diện kiến nào là thích hợp.

Cuối cùng, sáng sớm ngày đông, Mccartney được đánh thức dậy để chuẩn bị vào diện kiến. Sau một loạt nghi lễ cầu kì, ông cũng gặp được Hoàng đế, đích thân rót rượu mời và mời ông uống cạn ly. Sau đó thay vì trao đổi về sứ thần thường trú và thương mại, Hoàng đế trao cho ông một cái hộp trong đó có một lá thư gửi Vua Anh. Buổi gặp kết thúc và Mccartney không kịp nói gì. Các quan lại nghĩ rằng mùa đông sắp đến và Mccartney cần về lại London. Họ chuẩn bị đồ đạc và tiễn ông ở Tử Cấm thành. Chuyến đi của Mccartney thất bại toàn diện và ông ngậm ngùi tay trắng trở về. Trong thư Hoàng đế Trung Hoa viết gì?